Wstęp

Zagrożenie hałasem na stanowisku pracy stanowi wciąż najczęściej spotykane narażenie na czynniki, szkodliwe, wyprzedzając znacznie czynniki mechaniczne, pyły przemysłowe oraz niedostateczne oświetlenie [1]. Przy takiej skali świadome zarządzanie narażeniem na hałas, stanowi kluczowy aspekt w kontekście ochronny BHP.  W poniższym artykule zebrane zostały najważniejsze informację, pozwalające na świadomo zorganizowanie zakładowych pomiarów hałasu na stanowisku pracy oraz dobór odpowiedniego miernika dźwięku,    

Akty prawne i normy definiujące pomiary hałasu

Podstawowe obowiązki dotyczące pomiarów hałasu na stanowisku pracy wynikają z:

Dokumenty określające podstawowe wymagania i obowiązki w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy:

• Kodeksu pracy (Dz. U. 1974 nr 24 poz. 141, tekst jednolity Dz. U. 2020 poz. 1320).
• Rozporządzenia Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz. U. 1997, nr 129, poz. 844).

Wymagania związane z ochroną przed hałasem:

• Rozporządzenia Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 5 sierpnia 2005 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy pracach związanych z narażeniem na hałas lub drgania mechaniczne (Dz. U. 2005, nr 157, poz. 1318).

Częstotliwość wykonywania pomiarów hałasu w pracy

• Rozporządzenia Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 2 lutego 2011 r. w sprawie badań i pomiarów czynników szkodliwych (Dz. U. 2011, nr 33, poz. 166).

Metodyka pomiarowa hałasu na stanowisku pracy:

• PN-EN ISO 9612:2011 - Wyznaczanie zawodowej ekspozycji na hałas - Metoda techniczna
  

Rys. 1 - Oprogramowanie Noisetools umożliwia proste zarządzanie pomiarami na stanowisku pracy z możliwością obliczania wymaganych ochronników słuchu. Poznaj wszystkie funkcje Noisetools 

Zasady wykonywania pomiarów hałasu na stanowisku pracy

Pomiary hałasu w środowisku pracy muszą być przeprowadzane zgodnie z rozporządzeniem Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 2 lutego 2011 r. w sprawie badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy. Pomiary należy wykonać w następujących sytuacjach:

• W ciągu 30 dni od rozpoczęcia działalności – wyniki przechowuje się przez 3 lata od ostatniego wpisu.
• Co najmniej raz w roku, jeśli ostatnie pomiary wykazały, że co najmniej jeden parametr przekracza 0,5 wartości NDN (Najwyższe Dopuszczalne Natężenie).
• Co najmniej raz na dwa lata, gdy wartości parametrów przekraczają 0,2 wartości NDN.
• Po każdej zmianie technicznej, technologicznej lub organizacyjnej, która może wpłynąć na poziom hałasu.
  
• Pomiary można zaniechać, jeśli dwa ostatnie badania w odstępie 2 lat wykazały wartości poniżej 0,2 NDN. Pracodawca ma obowiązek informować pracowników o wynikach pomiarów oraz prowadzić bieżący rejestr czynników szkodliwych.

Wymagania dotyczące aparatury pomiarowej w pomiarach hałasu na stanowisku pracy

Mierniki dźwięku

• Muszą spełniać wymagania normy PN-EN 61672-1 dla klasy pomiarowej 1 lub 2.
• Powinny umożliwiać:

       -Pomiar równoważnego poziomu ciśnienia akustycznego (LAeq).

       -Pomiar maksymalnego poziomu ciśnienia akustycznego (Lpmax).

       -Pomiar szczytowego poziomu dźwięku C (LCpeak).

• Muszą posiadać częstotliwościowe krzywe korekcyjne A i C oraz stałe czasowe Fast i Slow.
• W temperaturach od 0°C do -10°C zaleca się stosowanie mierników klasy 1.

Rys. 2 - Miernik dźwięku klasy 1 - Cirrus Optimus+ Red 

Dozymetry hałasu

• Powinny spełniać wymagania normy PN-EN 61252.
• Muszą umożliwiać:
• Pomiar równoważnego poziomu ciśnienia akustycznego (LAeq).
• Pomiar maksymalnego poziomu ciśnienia akustycznego (Lpmax).
• Pomiar szczytowego poziomu dźwięku C (LCpeak).
• Muszą mieć częstotliwościowe krzywe korekcyjne A i C oraz stałe czasowe Fast i Slow.

Rys. 3 - Dozymetr hałasu - Cirrus CR:110A

Wzorcowanie aparatury pomiarowej

• Aparatura akustyczna powinna być wzorcowana w laboratoriach akredytowanych co najmniej co 2 lata.
• Kalibracja urządzenia przy użyciu kalibratora akustycznego (zgodnego z normą PN-EN 60942 dla klasy 1) powinna być wykonana przed pomiarami, aby dostosować sprzęt do warunków atmosferycznych.
• Wzorcowanie służy ocenie metrologicznej urządzenia i jest oddzielnym procesem od kalibracji.

Dopuszczalne poziomy hałasu i ekspozycji na stanowisku pracy

W środowisku pracy obowiązują określone normy dotyczące dopuszczalnych poziomów hałasu, mające na celu ochronę zdrowia pracowników, szczególnie ich słuchu. Kluczowe parametry hałasu oraz ich dopuszczalne wartości przedstawiono poniżej:

1. Poziom ekspozycji na hałas (LEX,8h lub LEX,w)

• Odnosi się do 8-godzinnego dnia pracy lub tygodnia pracy.
• Próg działania: 80 dB.
• Dopuszczalna wartość: 85 dB.

2. Maksymalny poziom dźwięku A (LAmax)

• Określa maksymalną wartość skuteczną poziomu dźwięku A, stosowaną do oceny hałasu krótkotrwałego i impulsowego.
• Dopuszczalna wartość: 115 dB.

3. Szczytowy poziom dźwięku C (LCpeak)

• Wyznacza maksymalną wartość chwilową poziomu dźwięku C, odpowiednią do oceny hałasów impulsowych.
• Próg działania: 135 dB.
• Dopuszczalna wartość: 135 dB.

4. Ekspozycja dzienna (EA,d) i tygodniowa (EA,w)

• Wyrażane jako dawka hałasu w jednostkach ciśnienia akustycznego w czasie (Pa²·s).
• Dopuszczalne wartości:

       -EA,d: 3,64 × 10³ Pa²·s.

       -EA,w: 18,2 × 10³ Pa²·s.

Przekroczenie powyższych wartości wymaga od pracodawcy wdrożenia działań minimalizujących ryzyko związane z narażeniem na hałas, zgodnie z przepisami prawa.

Zobacz gotowy zestaw do pomiaru hałasu na stanowisku pracy

Procedura pomiarowa

Poniżej przedstawiony został schemat umożliwiający przygotowanie się do wykonania. metodyka pomiarowa przedstawiona została w normie:

• Metodyka pomiarowa: PN-EN ISO 9612:2011 - Wyznaczanie zawodowej ekspozycji na hałas -- Metoda techniczna

Analiza środowiska pracy

Analiza środowiska pracy umożliwia dostosowanie metodyki pomiarowej do panujących warunków. W trakcie jej przeprowadzania należy:

• Sklasyfikować zadania wykonywane przez pracowników – ich liczbę, czas trwania oraz zróżnicowanie w odniesieniu do siebie.
• Zidentyfikować główne źródła hałasu łącznie z czynnikami wpływającymi na ich zmienność oraz obszary narażone na hałas.
• Określić wzorzec pracy, uwzględniając typowe zadania wykonywane przez pracownika w przeciętnym dniu pracy.
• Sprecyzować liczbę i czas trwania przerw oraz zadania realizowane poza hałaśliwym otoczeniem, określając, czy stanowią one część normalnego dnia pracy.

Wybór strategii pomiarowej

Strategia pomiarowa, bazująca na analizie środowiska pracy, powinna jak najdokładniej odzwierciedlać nominalny dzień pracy. Ważne jest uwzględnienie takich elementów jak:

• Złożoność konkretnych zadań,
• Liczba i czas ich trwania,
• Liczba zaangażowanych pracowników.

Nie można zapominać o aspektach technicznych, takich jak czas dostępny na pomiary oraz zmienność lokalizacji wykonywanych czynności.

Dostępne są 3 główne strategie:

• Strategia oparta na wykonywanych czynnościach – dzieli obowiązki na poszczególne zadania. Pomiary przypisuje się do konkretnych zadań, a na podstawie ich czasu trwania oblicza ekspozycję na hałas.
• Strategia oparta na wykonywanej pracy – obejmuje zestaw działań, których nie można odseparować. Zakłada pomiar reprezentacyjnych próbek hałasu związanych z wykonywaną pracą.
• Całodniowe pomiary hałasu – poziom hałasu mierzony jest w sposób ciągły przez cały dzień pracy. Nie wymaga analizy ani podziału na zadania, a hałas rejestrowany jest bez przerwy.

Pomiary

W trakcie pomiarów należy zarejestrować podstawowe parametry:

• LAeqt – Równoważny poziom dźwięku A dla czasu odniesienia t,
• LCpeak – Szczytowy poziom dźwięku C.

Przepisy określają również dopuszczalny maksymalny poziom dźwięku (LAmax), więc pomiary powinny umożliwiać jego określenie.

Wyznaczenie błędów i niepewności

Należy określić źródła potencjalnych błędów i niepewności wpływających na wyniki pomiarów, takich jak:

• Zmiany względem nominalnego dnia pracy,
• Aparatura pomiarowa,
• Hałas niezwiązany z pomiarami (np. wiatr, uderzenia mechaniczne w miernik, radio, sygnał alarmowy),
• Błędy w określeniu typowego dnia pracy (pominięcie poszczególnych zadań) 

Obliczenia zawodowej ekspozycji na hałas

Do określania zawodowej ekspozycji na hałas stosuje się parametry:

• LEX,8h – poziom ekspozycji na hałas odniesiony do 8-godzinnego dnia pracy,
• LEX,w – poziom ekspozycji na hałas odniesiony do tygodnia pracy.

Parametr końcowy powinien być wyznaczony na podstawie wybranej metody pomiarowej oraz obliczonej niepewności pomiarowej.

Rys. 4 - Miernik dźwięku klasy 2 - Cirrus CR:310

Podsumowanie

Poniższy artykuł stanowi podsumowanie zagadnień związanych z pomiarami hałasu na stanowisku pracy. Zawarte w nich informację umożliwią zebranie najważniejszych informacji w jednym miejscu oraz rozpoczęcie prac nad wprowadzeniem wewnątrz zakładowych pomiarów hałasu na stanowisku pracy. Proces ten pozwala zredukować koszty okresowych pomiarów wykonywanych przez firmy trzecie, zwiększając tym samym dostępność i możliwość dłuższego monitorowania hałasu i jego zmian.   

Źródła

[1] - https://www.ciop.pl/CIOPPortalWAR/appmanager/ciop/pl?_nfpb=true&_pageLabel=P620059861340178661073&html_tresc_root_id=32274&html_tresc_id=300002126&html_klucz=32274&html_klucz_spis= 

Gotowy zestaw do pomiaru zawodowej ekspozycji na hałas: